De Positieve Desintegratietheorie van Dabrowski

De kern van de Positieve Desintegratietheorie van Kaziemierz Dabrowski is: 'Uit conflict ontstaat groei'.

Hij omschrijft persoonlijkheid als een volledig ontwikkeld individu, zelfbewust en zelfgekozen. De persoonlijkheid ontwikkelt zich door desintegratie (uiteenvallen) van de bestaande emotionele en cognitieve structuren. Dit is nodig om te groeien als mens. Dit uiteenvallen - desintegratie - is een aanwijzing voor positieve verandering in het innerlijke psychische milieu van een persoon of individu. Hij gaat uit van 5 verschillende niveaus van desintegratie, waarbij de eerste het startniveau is en voor iedereen hetzelfde. Bij het behalen van het laatste niveau van desintegratie wordt je volledige persoonlijkheid bereikt en is er sprake van volledige harmonie door synthese van alle mentale functies. Weinig mensen bereiken het laatste niveau.

Volgens Dabrowski zijn psychoneuroses, zoals depressie, angst, burn-out, of een minderwaardigheidscomplex, geen ziektes. Hij ziet ze als aanwijzing van emotionele groei of de potentie daartoe. Ze hoeven niet per definitie negatief te zijn en hoeven daarom volgens hem ook niet per sé bestreden te worden.

Zijn visie wijkt nogal af van wat het gangbare beeld welke binnen de klassieke psychologie heerst.

Illustratie: waarheidvinding.nl

Dabrowski gaat ook uit van wat hij noemt ontwikkelpotentieel. Hiermee bedoelt hij het aangeboren vermogen dat het karakter en de mate van mentale groei bepaalt. Deze verdeelt hij onder in:

de aanleg van de persoon (nature)
de invloed van de sociale omgeving (nurture)
de wil om te willen groeien en daar dan ook bewust aandacht aan besteden.

Volgens Dabrowski bestaat de aanleg voor het ontwikkelpotentieel van iemand uit aangeboren speciale talenten en de 5 overexcitabilities.

Dr Michael Piechowski voegde later zelf nog een en ander toe aan die overexcitabilities. Hij beschouwt de 5 overexcitabilities als indicatoren voor hoogbegaafdheid. Ze liggen ten grondslag aan en voeden het reeds aanwezige talent. Hij ziet hoogbegaafdheid als iets wat veel dieper ligt dan enkel het concept IQ of intelligentie.

Er wordt uitgegaan van de volgende 5 overexcitabilities:

Psychomotorisch
Zintuiglijk
Intellectueel
Verbeelding of Voorstellingsvermogen
Emotioneel

Hoogbegaafden met psychomotorische intensiteit hebben vaak veel energie. Het kan zich uiten in beweeglijkheid, opgewondenheid, veel praten, competiviteit en impulsiteit. Ze kunnen minder behoefte hebben om te slapen en vinden het erg lastig om stil te zitten. Vaak wordt gedacht dat er sprake is van ADHD.

Ze kunnen onder stress ook bepaald typisch gedrag laten zien als: nagelbijten, veel kletsen, wiebelen, tics... enz.

Een hoogbegaafde met zintuiglijke intensiteit kan intens genieten van eten of kunst, krijgt kippenvel bij het beluisteren van muziek. Daar tegenover staat dat het juist ook een hele moeilijke eter kan zijn, omdat de structuur of smaak van eten te intens is.

Deze persoon kan veel last hebben van kriebelende etiketjes, extreme temperaturen. Ze kunnen houden van esthetiek, van luxe en mooie spullen. Ze genieten intens van aandacht en belangstelling.

Onder stress kunnen ze last hebben van bijvoorbeeld funshopping of diva-gedrag.

Met Intellectuele intensiteit bedoelen we de behoefte om cognitief uitgedaagd te worden. Een hoogbegaafde die deze intensiteit ervaart, heeft een enorme leerhonger en nieuwsgierigheid. Hij of zij houdt van symboliek, leest graag en houden ervan om in te gaan op details. Ze hebben dan ook een uitstekend geheugen voor het onthouden van wat anderen als trivialiteiten ervaren.

Iemand die intellectueel intens is kan als betweter worden gezien door buitenstaanders of als iemand die te kritisch is. Een bore-out ligt op de loer als er niet voldoende uitdaging wordt geboden.

Een hoogbegaafde met een grote Verbeeldingskracht kan helemaal opgaan in fantasieën, in wegdromen. Bij een jong kind kan dit zich uiten in het hebben van bijvoorbeeld denkbeeldige vriendjes. Ze genieten van het zelf bedenken van creatieve oplossingen of het uitvinden van nieuwe creaties.

Onder stress kan dit doorslaan in het niet meer kunnen scheiden van feit en fictie. Het verliezen van zichzelf in zijn of haar eigen fantasie.

Met Emotionele intensiteit bedoelen we empathisch vermogen en het zelf sterk ervaren van emoties. Iemand kan erg gehecht zijn aan specifieke personen of (huis)dieren. Iemand die emotioneel intens is, voelt heel goed aan hoe onderlinge relaties liggen. Hij of zij kan zich erg bewust zijn van emoties van anderen en daardoor zelf erg teruggetrokken zijn.

Het gevaar van deze intensiteit is dat iemand leeggezogen kan worden door alle indrukken. Dit kan zich uiten in psychosomatische klachten of burn-out. Kinderen krijgen vaak te horen dat ze zich aanstellen, omdat ze intens kunnen reageren op situaties of mensen.