Het Zijnsluik van Tessa Kieboom

Bij hoogbegaafdheid denken we al gauw aan een hoog IQ, maar zoals Tessa Kieboom in haar model hieronder ook aangeeft, is hoge intelligentie maar een onderdeel van hoogbegaafdheid. Samen met motivatie en creativiteit (het Triadisch Interpendentiemodel van Renzulli), maakt dat deel uit van wat zij noemt het 'Cognitieve Luik', ofwel het denken.

Volgens Kieboom is er nog een kant van hoogbegaafdheid, waarnaar zij refereert als zijnde het 'Zijnsluik', ofwel het voelen. Naast kenmerken die elk kind in zijn of haar persoonlijkheid uit, gelden er voor hoogbegaafde nog enkele andere specifieke kenmerken, die maken dat een kind met hoogbegaafdheid andere behoeften heeft op het gebied van begeleiding en zorg.

Illustratie: Tessa Kieboom

Het 'Zijnsluik' bestaat uit vier specifieke kenmerken:

Perfectionisme (Faalangst)
Rechtvaardigheidsgevoel
Hoogsensitiviteit
Kritische Instelling

Met perfectionisme wordt bedoeld de lat die een hoogbegaafd iemand voor zichzelf - erg hoog - legt. Dit uit zich in faalangst en vluchtgedrag. Ze willen de doelstelling in een keer kunnen behalen, maar geven op als dat niet lukt. Als ze teveel beren op de weg zien, bij het uitvoeren van een taak, geven ze op voordat ze überhaupt zijn begonnen.

Voor hoogbegaafden geldt over het algemeen, afspraak is afspraak. Tenzij ze zich er helemaal niet in kunnen vinden, dan gaan ze er tegenin. Ze hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel. Het maakt dat er nog wel eens de misdiagnose autisme wordt gesteld, omdat ze vrij rigide kunnen zijn in hun denken. Een afspraak die niet met wederzijds goedvinden gemaakt wordt, kan nog wel eens gebroken worden.

Veel hoogbegaafden uiten zich met een idealistisch wereldbeeld in hun rechtvaardigheidsgevoel. Ze streven een ideale wereld na. Ze zetten zich in voor goede doelen en kunnen intens verdriet of woede ervaren bij het zien van onrecht, zoals zij dat dan zien. Oneerlijk behandeld worden, in welke context dan ook, of het nu iemand anders betreft of de begaafde zelf, wordt niet geaccepteerd.

Hoogsensitiviteit betekent in deze context scherper afgestelde zintuigen, zoals waarnemingsvermogen, maar ook als het uiten van emoties. Ze kunnen intens genieten van kunst, of kippenvel krijgen van muziek. Maar ook bijvoorbeeld intens verdrietig zijn bij het zien van een zielige scene of het lezen van een passage in een boek. Ze ervaren als het ware de wereld een stuk intenser.

Iemand die hoogbegaafd is zal niet alles voor zoete koek aannemen, maar kritisch zijn. Laat iemand een negatieve indruk achter bij een hoogbegaafde, dan zal deze persoon hard moeten werken om deze indruk te herstellen. Als ze eenmaal een eigen visie hebben op een kwestie, dan zullen ze deze niet snel aanpassen, als iemand met argumenten tegen deze visie heeft. In een discussie, zullen ze zich niet snel gewonnen geven, wat in een klassensituatie met een leerkracht natuurlijk niet wenselijk is.